چشم‌انداز جریان موسوم به "فمینیسم اسلامی" به بازنگری فقه سنّی؛ کاوش تطبیقی دیدگاه‌های عزیزه الحبری و کشیا علی

عنوان «فمنیسم اسلامی» را در اصل ناظران غربی به فعالیت‌های فکری زنان مسلمان نسبت داده‌اند. خوانش ادبیات پژوهشی نویسندگان جریان «فمنیسم اسلامی» (و منسوب به آن) نشان می‌دهد که این پژوهشگران برای ارائۀ رهیافت‌های انتقادی و جایگزین به هندسۀ جنسی‌ـ جنسیتی اسلامی و میراث معرفتی اسلام، موضوعات و ساحت‌های گوناگونی را انتخاب کرده‌اند. در میان نویسندگان اصلی این جریان، عزیزه الحبری و پس از او کشیا علی تمرکز اصلی خود را بر بازنگری فقه اسلامی (سنّی) قرار داده‌اند. آن‌ها که از پژوهشگران مطرح این جریان‌اند، ضمن داشتنِ برخی اشتراکات، نمایندۀ دو دیدگاه متفاوت در «فمنیسم اسلامی» به فقه‌اند. در‌حالی‌که عزیزه الحبری به دنبال فعال‌کردن ظرفیت‌های فقه موجود برای استیفای حقوق زنان و پردازشی عدالت‌طلبانه‌تر از فقه در مسائل جنسیتی است، کشیا علی سراغ نقد ساختارهای کلان‌ و ریشه‌ای‌تر فقه می‌رود و به این نتیجه می‌رسد که فقه موجود، آن‌گونه که در دورۀ کلاسیک خود از سوی فقها تکوّن یافته و پردازش شده است، نمی‌تواند یک اخلاق عدالت‌طلبانۀ کاملاً برابر را تضمین کند و از‌این‌رو باید مورد نقّادی ریشه‌ای و ساختاری قرار بگیرد. این مقاله، از رهگذر خوانش گسترده و تطبیقی آثار این دو نویسنده، به دنبال پژوهش چشم‌انداز جریان موسوم به «فمنیسم اسلامی» به فقه اسلامی (سنّی) است.